Okuduğum ilk Hans Fallada romanı.
Eşimle yine bir kitap alışverişi için listelerimizi karıştırırken gözüme Everest yayınlarının kitapları çarptı. Acaba klasiklerden neler basmış Everest diye sorarken kendime, bu harika şaheseri keşfettim. Evet, şaheser.
Bu kitap bir döneme ışık tutuyor. O zamanları size en ince detayına kadar anlatıyor. Kelime kelime değil belki ama o dönemde yaşananları iliklerinize kadar anlamanızı sağlıyor.
Bizim iliklerimize kadar hissettiğimiz duyguları Hans Fallada birebir yaşamış birisi. Bizim bu kadar da olmaz artık dediğimiz her şeye canlı canlı şahit olmuş yazar. Bu da zaten kitabın okunması için bir sebep sayılabilir.
Herkes Tek Başına Ölür bizi 1940 – 1944 Berlin’ine götürüyor. Kitaptaki olaylarsa bu tarihler arasında yaşamış insanların başından geçenler. Bu tarihteki olayların da Gestapo tutanaklarından kurgulandığı bize önsözde anlatılıyor.
Kitabımız cephede tek oğullarını kaybeden yaşlı çiftimize haberin gelmesiyle başlıyor. Bu haberi vermeye gelen postacımız, onun kocası, ölen çocuğun nişanlısı, nişanlısının fabrikadaki arkadaşları… Olaylar öyle bir dallanıp budaklanıyor ki. Ama merak etmeyin asla kafanız karışmıyor. Çok yerine yapılan geri dönüşlerle sizi olayın merkezinde tutmayı başarıyor yazar. Geri dönüşler dediysem de öyle bildiğiniz geri dönüş değil. Okuyunca anlayacaksınız ne demek istediğimi. İnanın şu an anlatmaya çalışsam iyice kafanız karışacak.
Anna ve Otto. Trudel. SS. Hitler. Parti. SA. Persicke. Daha niceleri. Korkan, destekleyen, karşı gelen…
O dönemin ne kadar zor olduğunu biz sadece hayal edebiliriz. Bize anlatsalar da o psikolojiye girmemiz çok zor. Hans Fallada en ufak ayrıntısına kadar anlatmış. Cesareti de korkuyu da. Size kalan sadece okumak.
İnsanları kandırmak ne kadar da kolay değil mi? Onlara korkmak için bir sebep ver ve ne istersen yapmalarını izle. Anna ve Otto gibi korkusuz olanlar bir noktadan sonra artık dur diyeceklerdi. Ama her zaman korkusuz olanlar, hakkını aramak isteyenler yalnız kalacaktı.
Hans Fallada Anna ve Otto’yu çok yalnız bıraktı. Acaba farklı bir şekilde kurgulayabilir miydi? Belki yapabilirdi ama bizi kandırmak istemedi sanırım.
Giyotinin keskinliğini okurken hissettim. İçim sızladı. Beklemiyordum. Ansızın geldi.
Herkes Tek Başına Ölür bize diktatörlüğün en çok da kendi vatandaşına zarar verdiğini anlatıyor. Hitler sadece yahudilere ya da diğer ülkelere düşman değildi. Mantıklı düşünen her vatandaşına da kin besliyor ve onları susturabilmek için himayesi atındaki kolluk güçlerini harekete geçiriyordu. Korku altında ki insanlarda ya ölecek ya da onu destekleyecekti. Ülkenin büyük bir çoğunluğu destekliyordu. Mecburdu.
Düşünsenize sizin ne dediğinizi dinleyen 3. bir kulak var yanınızda. Mecbur destekleyeceksin. Başka ne yapabilirsin ki? Ben bilmiyorum. Düşünemiyorum. Tek başıma ne yapabilirim ki? Ne kadar gücüm var benim? Neyi değiştirebilirim? Sorgu. Sorgu. Sorgu. Cevapsız onlarca soru.
Ağzınızdan çıkacak her kelimenin sizin sonunuzu getirebileceğini düşünerek konuşmak zaten hata yapmanıza, bilinçaltında düşündüğünüz şeyin açığa çıkmasına sebep olacak. Ya kimseyle konuşmayacaksınız ya da çok iyi rol yapıyor olacaksınız. İspiyon.
Ama bir şey değişmeyecek. Herkes Tek Başına Ölür.
Hans Fallada böyle bir dönemde yaşamış ve bize bunu çok iyi bir şekilde anlatmış. O dönemin dramı, çaresizliği, korkusu, ölümü, acımasızlığı…
Okuyun. Okumanız gereken bir kitap. Zaten bir çırpıda bitecek.
İyi okumalar.
“Hatta bir defasında, ‘Aşağıdakilerin yaptığı kötü şeylerden mutlaka Führer’in haberi yok,’ demişti. Ona göre Führer herşeyi bilemezdi, yandaşları onu aldatmaktaydı.”
Sayfa 17
“Führer, sen emret, biz arkandayız! Evet biz arkandan geliyoruz, çünkü biz bir koyun sürüsü olduk. Sen bizi mezbahaya götürebilirsin! Biz düşünmeyi bıraktık…”
Sayfa 192
“‘Düşünceler özgürdür,’ dediler. Fakat bilmedikleri bir şey vardı. O da, bu devlette değil düşüncelerin, hiçbir şeyin özgür olmadığı idi!”
Sayfa 336
