Martin Eden Hayranlarına 10 Kitap Önerisi

Martin Eden, Jack London’ın yarı otobiyografik romanıdır. 20. yüzyıl başında sosyal ve ideolojik meseleler ağırlıklı içeriğiyle Amerikan edebiyatında büyük ölçüde kabul görmüştür.

Martin Eden

Yazar: Jack London
Çevirmen: Levent Cinemre
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Sayfa Sayısı: 528

Martin Eden, Jack London’ın yarı otobiyografik romanıdır. 20. yüzyıl başında sosyal ve ideolojik meseleler ağırlıklı içeriğiyle Amerikan edebiyatında büyük ölçüde kabul görmüştür. London farklı sınıflar arasındaki zihniyet ve değer farklarını gözlerimizin önüne sererken, statü ve servetin Amerikan toplumundaki hayati önemine işaret eder. Romanın ana temalarından biri, başarı ve refah yolunun sosyal sınıf farkı gözetilmeksizin herkese açık olduğu şeklinde özetlenebilecek Amerikan Rüyası’dır. Ya da bu idealin yarattığı muazzam hayal kırıklığı…

London, romanı bir sanatçının çıraklıktan olgunluğa geçiş sürecini işleyen Künstlerroman geleneğinde yazmıştır. Martin’in aşkı uğruna eğitimsiz genç bir işçiden başarılı ve rafine bir yazara dönüşüm mücadelesini anlatır. Kahramanı hedefine ulaştığında ise motivasyonunu ve heyecanını çoktan yitirmiş, trajik bir sona doğru sürüklenmektedir artık…

 

İtiraflar

Yazar: Jean – Jacques Rousseau
Çevirmen: Kenan Somer
Yayınevi: Islık Yayınları
Sayfa Sayısı: 800

” (…) Beni ölecek halde gördüğünüz zaman, bir meşenin gölgesine götürün, size vaat ederim ki oradan geri döneceğim.”

Rousseau’nun ölümünden sonra yayımlanan otobiyografik yapıtı itiraflar’ın en belirgin özelliklerinden biri kuşkusuz açık yürekliliği ve cesaretidir. Yazarın doğumundan (1712) 1765 yılına kadar geçen sürenin öyküsünü anlatan eser, bir taraftan samimi anılar üzerinden bize seslenirken, diğer taraftan da otobiyografik bir roman olarak okunabiliyor.

insan hayatını büyük izlekler peşinde kuşatan itiraflar; aralarında minnet, cennet-cehennem, kutsal kitap, inanç, aşk, ölüm, doğa, hastalık, bağlılık, eğitim, sosyal yapı, hukuk, dil, özgürlük arayışının da olduğu nice kavram ve olgularla bizi yeniden ve içeriden yüzleştiriyor.

18. yüzyılın içinden yükselen ve kendi zamanını aşarak bize ulaşan Rousseau’nun itiraflar’ında belirleyici olan anılar, sanki yazıldığı anda yaşanmış gibi canlıdır. Zamana karşı anılarına şans vermekten korkmayanların hiç zaman kaybetmeden okuması gereken bir kitap.

İnsan düşünmeden edemiyor: insanlar bu dünyadan çekip gitmeden hemen önce, Rousseau’nun bin sayfayı aşan itiraflar’ı gibi geride bir eser bırakacak olsaydı dil ve dünya daha farklı olur muydu? Kuşkusuz bu soruya en anlaşılır cevabı itiraflar’ı okuyanlar verecektir.

Açlık

Yazar: Knut Hamsun
Çevirmen: Behçet Necatigil
Yayınevi: Varlık Yayınları
Sayfa Sayısı: 160

Norveçli büyük romancı Knut Hamsun’un kişiliğini ve ününü oluşturan en büyük romanı Açlık’tır. Ünlü bir yazar olma sevdasıyla yanıp tutuşurken, bir yanda da açlıkla pençeleşen bir gencin, gerçekten duygulandırıcı öyküsü olan bu kitap, dünya edebiyatının başyapıtları arasında anılmaktadır. Behçet Necatigil’in usta kaleminden, örnek bir çeviri okuyacaksınız bu ciltte.

Boncuk Oyunu

Yazar: Hermann Hesse
Çevirmen: Kamuran Şipal
Yayınevi: Yapı Kredi Yayınları
Sayfa Sayısı: 512

Hesse, on yılı aşkın meşakkatli bir çalışmanın ardından, tüm dünyanın savaş cehennemini yaşadığı 1943’te İsviçre’de yayımladığı “BONCUK OYUNU” romanında, Doğu ve Batı felsefelerinin kusursuz bir bileşiminden oluşan yeni ve ütopik bir dünya düzeni sunar okura. Sanat ve bilimde disiplinlerarası bir uyum üzerine kurulu, Hesse’nin düş ve düşün gücünün ürünü, fütüristik bir oyun olan “Boncuk Oyunu”, bu yeni düzenin simgesidir.

Toplumsal ahlakın bireyin iç ahlakını yok ettiğine inanan Hesse, bu olgunluk dönemi eserinde Batı’nın toplumsal dayatmalarına karşı Doğu’nun bireysel özgürlüğünü yüceltir, söz konusu yeni dünya düzenini bireysellik üzerine temellendirir: “Tanrı senin içindedir, kavramlarda ve kitaplarda değil. Gerçek yaşanır, öğretilmez.”

Nobel Edebiyat Ödülü (1946) sahibi Hesse başyapıtı “Boncuk Oyunu”nda, değerlerin dönüşümü uğruna mücadelenin sürmesi gereğini vurgulayan açık bir diyalektik sunar.

“Örselenmiş zamanımızın bizlere sunduğu az sayıda gözü pek ve özgün tasarıdan biri…”
Thomas Mann

“Hesse’nin romanı üzerine daha uzun düşündükçe, bu romanın hayali bir geleceğe odaklanan bir teleskop değil fakat günümüz gerçekliğine dair bir paradigmayı rahatsız edici netlikte yansıtan bir ayna olduğunun açıkça farkına varırız.”
Theodore Ziolkowski

“Hesse yüzyılımızın yol gösterici karakterlerinden biri.”
Ralph Freedman

Faust

Yazar: Johann Wolfgang Von Goethe
Çevirmen: A. Erkin Köyligil
Yayınevi: İlgi Kültür Sanat Yayınları
Sayfa Sayısı: 367

Faust, Alman yazar Johann Wolfgang Von Goethe’nin bütün eserlerinin birleşimi olarak kabul edilen, dünya klasikleri arasında da önemli yeri olan bir eseridir. Yazarın genç yaşta yazmaya başladığı bu oyun, daha sonraları ele alınarak son halini almıştır. Yazımı zamana yayılan bu eser haliyle bize Goethe’nin kendi iç dünyasından ve yaşamından kesitler sunar. Gökyüzünde başlayan bu oyunda İsrafil, Cebrail, Mikail ve Mephisto arasında bir diyalog geçer ve sonucunda olaylar gelişir.

Mephisto yani şeytan Tanrı ile girdiği yarış sonucunda bir insanı yoldan çıkaracağını söyler. Tanrı ise insanın ne kadar kötülük yaparsa yapsın kendi içindeki doğruyu her zaman bulacağını savunur. Faust ise Tanrı’yı sorguladığı bir dönemdedir. Mephisto Faust’a farklı şekillerde görünür. Faust onun kötü bir ruh olduğunu anlar ve kendisini kandırabilirse onunla anlaşma yapmayı kabul edeceğini söyler. Sonraları Faust, Mephisto yüzünden her türlü kötülüğü yapmış ve bundan pişmanlık duymaya başlamıştır. Bu pişmanlık Faust’un içindeki, Tanrı’nın bahsettiği kaybolmayan iyiliktir. Sonuç olarak bu savaştan galip gelen Tanrı, aynı zamanda da Faust olmuştur.

Budala

Yazar: Fyodor Mihayloviç Dostoyevski
Çevirmen: Mazlum Beyhan
Yayınevi: İletişim Yayıncılık
Sayfa Sayısı: 769

Mazlum Beyhan çevirisi, Liza Knapp’ın önsözü, Murray Krieger’in sonsözü, Yazar ve dönem kronolojisiyle. Budala, Rus ahlâki ülküsünün edebiyattaki en kusursuz, en doyurucu tasviridir. Dostoyevski, Budala’yı ithaf ettiği yeğeni Sonya’ya yazdığı bir mektupta romanın temel düşüncesini şöyle açıklar: “Niyetim bütünüyle iyi bir insanı anlatmak.” Yazarın bu fikirle yarattığı kahramanı budala” Prens Mışkin, mirasını almak için İsviçre’deki bir akıl hastanesinden St. Petersburg’a döndüğünde kendisini bir ihanet, entrika ve cinayet üçgeninde bulur. Mışkin’in masumiyeti, dürüstlüğü ve alçak gönüllülüğü, dahil olmak istediği toplumun değerleriyle açık bir tezat oluşturur. O, dünya nimetlerinden ve hırslarından arınmış, peygamberimsi vasıflarıyla kusursuz bir iyilik timsali gibidir…

“Budala, Dostoyevski’nin kitapları arasında en derinden trajik hatta en acı verenidir ve aynı zamanda benzersiz bir aşk öyküsüdür…”
Edward Hallett Carr

“… Bu tutku kitabı, Dostoyevski’nin yazdığı ilk büyük aşk romanıdır…”
Henri Troyat

Demian

Yazar: Hermann Hesse
Çevirmen: Kamuran Şipal
Yayınevi: Can Yayınları
Sayfa Sayısı: 211

On yaşındaki Latince öğrencisi Emil Sinclair, güvenceli aile ortamının dışında sert ve acımasız bir dünya olduğunu erken fark eder. Kendini bulma yolundaki delikanlı, din ve ahlak gibi artık inanamadığı kalıparla birlikte baba evinden de kopar. Küçük yalanlar ve hırsızlıklarla beslenen yaşamında, sağlam çocuk dünyasının çöktüğünü görür. Onu bu acılardan kurtaracak olan kişi, okula yeni gelen bir başka öğrenci: Max Demian’dır. Demian, Sinclair’in yaşamını yönlendiren, etkileyen başkisi olur. Tanıştığı ve tanıdığı insanlar, Sinclair’in kendini ve benliğini bulma yolunda birer kilometre taşıdır. Hermann Hesse’nin öteki romanlarından ayrılan bir yanı var Demian’ın: Bir gençlik ve öğrencilik romanı olan Demian, yazarın o dönemdeki korkularını ve sorunlarını tümüyle yansıtıyor.

Hesse’nin meslek sorunlarının yanına kişisel sorunları da katılıyor: Babasının ölümü, en küçük oğlu Martin’in tehlikeli bir hastalığa yakalanması ve karısının, onu hastanelerde tedavi görmeye zorlayan ve gitgide ciddileşen ruhsal bozukluğu. Hesse’nin acılarla yoğrulan bu dönemi hayatında büyük değişimlere yol açtı. Ruhsal çöküntüsüyle, ancak doktor yardımıyla baş edebildi. Bu sorunlu dönemin meyvesi ise Demian oldu. Birkaç ay içinde bitirdiği romanını Emil Sinclair adı altında yayınevine yolladı, ancak İsviçreli bu genç, ama hasta yazarı desteklediğini söyledi. Gerçek kimliğini kitabın daha sonraki baskılarında açıkladı.

Dava

Yazar: Franz Kafka
Çevirmen: Volkan Yalçıntoklu
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Sayfa Sayısı: 224

Dava yazılışından bir süre sonra dünya sahnesine çıkan, yurttaşlık haklarının askıya alındığı, bir sivil itaatsizlik imasının dahi zulümle karşılandığı totaliter rejimlere dair bir öngörü ve eleştiri olarak yorumlanır çoğunlukla. Nazi Almanya’sına dair bir “önsezi” barındırdığı söylenebilir belki. Erişilmez bir otorite tarafından yöneltilen ve ne olduğu hiçbir zaman açıklanmayan bir suçlamayla karşı karşıya kalan Josef K.’nın davasında; mahkemeye dinsel ya da metafizik bir otorite de atfedilebilir.

Kafka Dava’da suçu yalnızca bir eylem olarak tanımlamayıp zanlının “kötü niyeti”yle de ilişkilendiren ve suçtan çok suçluya odaklanan absürd bir hukuk sistemi paradigması inşa eder. Kuramsal olarak ortada yasadışı bir eylem olmaksızın suçu mümkün kılan bir sistemdir bu. Ancak Kafka suç; sorumluluk ve özgürlük üzerine yazarken bir sistem ya da doktrin ortaya koymaz, çözüm önermez. Okuru ister istemez içine çeken bu karanlık dünya tasavvurunun tartışmaya açık olmayan tek bir özelliği varsa; o da müphemliğidir.

Candide

Yazar: Voltaire
Çevirmen: S. İpek Ortaer Montanari
Yayınevi: İthaki Yayınları
Sayfa Sayısı: 200

Aydınlanma Çağı filozoflarından Voltaire’in en önemli eserlerinden olan pikaresk novellası Candide, kitaba da adını veren başkahraman Candide’in yaşadığı şatodan baron tarafından, baronun kızıyla aşk yaşadığı için kovulmasıyla başlıyor. Akıl hocası Pangloss’un öğrettiği “mümkün dünyaların en iyisi” düşüncesiyle yolunu bulmaya çalışırken Avrupa’dan Afrika’ya, Asya’dan El Dorado’ya kadar sayısız talihsizliğin ve kötülüğün içine düşen Candide’in iyiliğe ve insanlığa olan inancı sınanıyor.

“Voltaire ismi tüm on sekizinci yüzyılı şekillendirdi.”
Victor Hugo

Bozkırkurdu

Yazar: Hermann Hesse
Çevirmen: Kamuran Şipal
Yayınevi: Yapı Kredi Yayınları
Sayfa Sayısı: 210

“Harry kendi içinde bir ‘insan’ bulur, düşüncelerden, duygulardan, uygarlıktan, dizginlenmiş ve yüceltilmiş doğadan kurulup çatılmış bir dünyadır bu; ayrıca, bir ‘kurt’ bulur içinde, içgüdülerden, vahşilikten, acımasızlıktan, yüceltilmemiş, yontulmamış doğadan bir dünya bulur. Varlığının böyle açık seçik ikiye ayrılmasına, birbirine düşman iki yarıma bölünmesine karşın, yine de kurt ile insanın bazı mutlu anlarda birbiriyle kardeş kardeş geçindiğini görür.”

Uçarı bir “yaşam” insanı olmaya kalkışan katıksız bir “düşün” insanının, bu ikilemin gelgitleriyle oradan oraya savrulan yalnız bir ruhun, Bozkırkurdu’nun hikayesi. Aydın geçinenlerin, bildikleriyle büyüklenenlerin, bilmediklerini küçümseyenlerin, bunu yaparken -bilinçli ya da bilinçsiz- yaşamı kaçıranların yüzüne inen bir tokat.

“Bozkırkurdu’nun, deneysel cesaret anlamında Ulysses’ten aşağı kalmayan bir yapıt olduğunu söylemeye gerek var mı? Bozkırkurdu, okumanın ne demek olduğunu uzun zamandır ilk kez hatırlattı bana.”
Thomas Mann

1984

Yazar: George Orwell
Çevirmen: Celal Üster
Yayınevi: Can Yayınları
Sayfa Sayısı: 352

Parti’nin dünya görüşü, onu hiç anlayamayan insanlara çok daha kolay dayatılıyordu. (…) Her şeyi yutuyorlar ve hiçbir zarar görmüyorlardı çünkü tıpkı bir mısır tanesinin bir kuşun bedeninden sindirilmeden geçip gitmesi gibi, yuttuklarından geriye bir şey kalmıyordu.

George Orwell’in kült kitabı Bin Dokuz Yüz Seksen Dört, yazarın geleceğe ilişkin bir kâbus senaryosudur. Bireyselliğin yok edildiği, zihnin kontrol altına alındığı, insanların makineleşmiş kitlelere dönüştürüldüğü totaliter bir dünya düzeni, romanda inanılmaz bir hayal gücüyle, en ince ayrıntısına kadar kurgulanmıştır. Geçmişte ve günümüzde dünya sahnesinde tezgâhlanan oyunlar düşünüldüğünde, ütopik olduğu kadar gerçekçi bir romandır Bin Dokuz Yüz Seksen Dört. Güncelliğini hiçbir zaman yitirmeyen bir başyapıttır; yalnızca yarına değil, bugüne de ilişkin bir uyarı çığlığıdır.

İlginizi Çekebilir: 19 Maddede 1984 Distopyası