Siyaset Bilimi Meraklılarına 16 Kitap Önerisi. Siyaset bilimi, politika bilimi ya da politoloji, siyasi teorileri ve siyasi teorilerin pratiklerini inceleyen, siyasi sistemler ve siyasi davranışlar alanıyla ilgilenen bir sosyal bilim alanıdır.
Siyaset Bilimi Meraklılarına 16 Kitap Önerisi
Kutadgu Bilig
Yazar: Yusuf Has Hacib
Çevirmen: Ayşegül Çakan
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Sayfa Sayısı: 520
Yusuf Has Hacib (yaklaşık 1019-1085): Balasagunlu Yusuf, 11. yüzyılın en önemli Türk şair ve düşünürleri arasında yer alır. Hakkındaki bilgiler büyük ölçüde eseri Kutadgu Bilig’deki ifadelere dayanır. Karahanlılar döneminde yaşamıştır. Balasagun’da yazmaya başladığı eserini Kaşgar’da tamamlamış, Karahanlı hükümdarı Ulu Buğra Han’a sunmuş ve has hacip unvanıyla ödüllendirilmiştir. İyi bir eğitim gördüğü, Arapça, Farsça ve İslam öncesi Türk kültürünü iyi bildiği anlaşılan Yusuf Has Hacib, eserinde devlet adamlarının niteliği, birey, toplum, devlet ilişkilerinin nasıl düzenlenmesi gerektiği üzerinde durmuş, yaşadığı toplumun geleneksel değerlerine uygun olarak iyiliği, erdemi ve akılcılığı önermiştir.
Politika
Yazar: Aristoteles
Çevirmen: Mete Tunçay
Yayınevi: Remzi Kitabevi
Sayfa Sayısı: 304
Bizden öncekiler yasa-yapma sürecini incelemeden bıraktıkları için, belki bunu bizim araştırmamız iyi olur. Gerçekten, felsefenin İnsan’ı kendine konu alan bölümünü tamamlamak yönünden, bütün politeia ya da anayasa sorununu ele almalıyız. Bizden öncekiler bunun hakkında birtakım iyi ya da oldukça iyi şeyler söylemiş olduklarına göre ilkin bunları gözden geçirip değerlendirelim. Sonra, benim Anayasalar Toplamama bakarak ne gibi etkilerin devletleri ve ayrı ayrı anayasaları işler durumda tuttuğunu ayrıca bazı devletlerin iyi yönetilmelerinin bazılarınınsa böyle olmamalarının nedenlerini görmemiz gerekir. Bu konular incelendikten sonra, “en iyi anaysa türü hangisidir her birinin düzeni ve yapısı nedir, he biri hangi yasa ve ahlak kurallarına dayanır?”
Toplumsal Sözleşme
Yazar: Jean – Jacques Rousseau
Çevirmen: Cenap Karakaya
Yayınevi: İletişim Yayıncılık
Sayfa Sayısı: 192
Toplumsal Sözleşme, 1762’de yayımlandığında, halk egemenliği ve genel irade ilkelerini gündeme getirerek, yeni bir çığır açtı. Kısa zamanda modern düşüncenin bir dönüm noktası ve siyaset felsefesinin temel eserlerinden biri oldu. Egemenliğin devredilemez olduğunu, insanların özgür doğduklarını, medeni bir özgürlük için insanların tabiat halindeki bağımsız özgürlüklerinden feda etmeleri gerektiğini, bunun da herkesin özgürce kabul ettiği bir toplumsal sözleşmeyle mümkün olabildiğini iddia etti. Toplumsal sözleşme, yasayı yapan egemen halkın üyesi olan yurttaşı var eder. Ortaya çıkan bir ve bölünmez genel iradedir ve Cumhuriyet bu genel iradenin hâkimiyetidir. Rousseau’nun yanıtlamaya çalıştığı sorular, günümüzün siyasal endişe ve sorunlarıdır. Ortak faydanın içine özel çıkarlar nasıl dahil edilir?
Her iktidarın doğal eğilimi olan, yurttaşların egemenlik hakkının gasp edilmesine karşı nasıl mücadele edilir?
Hakkında çok konuşulan ama gerçekte az okunan Toplumsal Sözleşme, üzerinden 250 yıl geçmiş olmasına rağmen, güncel siyasal tartışmalarımıza ışık tutmaya devam ediyor.
Tüketim Toplumu
Yazar: Jean Baudrillard
Çevirmen: Ferda Keskin, Nilgün Tutal
Yayınevi: Ayrıntı Yayınları
Sayfa Sayısı: 272
Çağımızın önemli filozoflarından Baudrillard bu kitabında, çarpık tüketim anlayışını ele alıyor.
Gerçek ihtiyaçlar ile sahte ihtiyaçlar arasındaki ayrımın ortadan kalktığı tüketim toplumunda birey tüketim mallarını satın almanın ve bunları sergilemenin toplumsal bir ayrıcalık ve prestij getirdiğine inanır. Böylece genel bir toplumsal farklılaşma mantığı ortaya çıkar. İhtiyaç artık bir nesneye duyulan ihtiyaçtan çok, bir farklılaşma ihtiyacıdır. Tüketici tek tek nesnelere değil, mal ve hizmetler sistemini bütünüyle satın almaya yönlendirilir; bu süreçte bir yandan kendini toplumsal olarak diğerlerinden ayırt ettiğine inanırken, bir yandan da tüketim toplumuyla bütünleşir. Dolayısıyla tüketmek birey için bir zorunluğa dönüşür. Bu anlamda tüketim bireyin özgür bir etkinliği değildir.
İşte bu kuramsal tabanda, günlük alışverişten lüks tüketime, beden bakımından cinselliğe, reklamdan Pop Art’a ve bireylerin dinlenme biçimlerine kadar tüm yönleriyle tüketim toplumunu çözümlüyor Baudrillard. Bu aşırı emek ve tüketim baskısına muhalefetin beklenmedik biçimlerde, örneğin kronik yorgunluk ya da irrasyonel şiddet olarak ortaya çıktığını ve bu muhalefetin öngörülemeyecek yepyeni biçimler bulacağını da ekliyor.
Leviathan
Yazar: Thomas Hobbes
Çevirmen: Semih Lin
Yayınevi: Yapı Kredi Yayınları
Sayfa Sayısı: 527
İngiliz filozof ve siyaset kuramcısı Thomas Hobbes’un (1588-1679) başyapıtı kabul edilen Levithan, özellikle, bir “din ve dünya devleti”nin oluşturulmasında bireyler arası toplumsal sözleşmeye verdiği önem ve ahlak kurallarını tamamen laik ve doğal bir temele oturtuşuyla dikkat çeker. Hobbes, 1651’de yayımladığı bu kitabında, “Tanrı’nın buyrukları” olan doğa yasalarından yola çıkarak, ideal devletin oluşturulması yollarını gösterir; ayrıca hem dinsel, hem de toplumsal-eğitimsel gerekçelerle çağının üniversite sistemine eleştiriler yöneltir. Leviathan, Batı siyaset biliminde Machiavelli’nin Hükümdar’ı ölçüsünde önemli bir başyapıttır.
Siyasetname
Yazar: Nizamü’l-Mülk
Çevirmen: Mehmet Taha Ayar
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Sayfa Sayısı: 392
Nizamü’l-Mülk (1018-1092): Selçuklu sultanları Alparslan ve Melikşah’ın veziri olarak otuz yıl boyunca devlet yönetiminde söz sahibi oldu, görüşleriyle sultanların kararlarını etkiledi. Siyasi bir suikasta kurban gitmesinden kısa bir süre önce hükümdarlık sanatı konusunda düşüncelerini kaleme aldı. Melikşah’ın devlet yönetimi hakkında kapsamlı bir rapor istemesi üzerine yazılan Siyasetname, Nizamü’l-Mülk’ün devlet adamı olarak deneyimlerini aktardığı bir el kitabı olmasının yanı sıra, edebi değeriyle de yüzyıllardır dikkati çeken bir eserdir.
Komünist Manifesto
Yazar: Friedrich Engels , Karl Markx
Çevirmen: Nail Satlıgan
Yayınevi: Yordam Kitap
Sayfa Sayısı: 128
Karl Marx ile Friedrich Engels tarafından Komünistler Birliği’nin programı olarak kaleme alınan Komünist Manifesto’nun ilk basımı 1848 Şubatında Londra’da 23 sayfa hâlinde yayınlandı. O tarihten bugüne belli başlı dünya dillerinde Manifesto’nun sayısız basımı yapıldı; bugün de yaygın bir ilginin konusu olmaya devam ediyor.
Yordam Kitap, Komünist Manifesto ve Hakkında Yazılar başlığıyla sunduğu kapsamlı derlemeden sonra Manifesto’yu şimdi de cep kitapları dizisi içinde yayınlıyor. Eserin Nail Satlıgan tarafından Almanca aslından yapılan çevirisi, anlamayı kolaylaştıran bir sözlükçe ve David Harvey’in aydınlatıcı giriş yazısıyla birlikte sunuluyor.
“Komünist Manifesto bilimsel sosyalizmin en önemli program belgelerinden biridir. “Bu küçük kitapçığın ağırlığı pek çok cilde denktir. Bugüne dek uygar dünyada örgütlü ve mücadeleci proletaryanın tümüne hayat ve hareket veren onun ruhudur.”
Lenin
Prens
Yazar: Niccola Machiavelli
Çevirmen: Kemal Atakay
Yayınevi: Can Yayınları
Sayfa Sayısı: 160
“İnsanın, tuzakları tanımak için tilki, kurtları korkutmak için de aslan olması gerekir.”
Niccolò Machiavelli’nin ölümünden beş yıl sonra yayımlanan eseri Prens, o tarihten günümüze kadar devam eden bir tartışmayı başlatmıştır. Prens, devlet yönetiminde amaca ulaşmak için her yolun geçerli olduğunu savunan bir elkitabı mıydı, yoksa devletin ve iktidarın gerçek doğası üstüne felsefi ve siyasal bir başyapıt mı? Prens, kimilerince “şeytanın kitabı” olarak nitelendi kimilerince de gerçekçi siyaset kuramının bir başyapıtı olarak. Ama kesin olan bir şey var ki, devlet yönetme sanatının en temel kaynaklarından birini oluşturdu. Yapıt, özlü anlatımı, etkileyici imgeleri ve gerek çağdaşları gerek sonraki kuşaklarca harfi harfine yorumlanan kimi özdeyişlerinin pervasızlığıyla çok daha büyük ün kazandı.
Yalnızca siyasal içeriğiyle değil, edebî üslubuyla da klasik edebiyatın ölümsüz metinleri arasına giren bu benzersiz eseri, yazar ve kitap üstüne kapsamlı bir inceleme ve açıklayıcı notlar eşliğinde sunuyoruz.
Totem ve Tabu
Yazar: Sigmund Freud
Çevirmen: Zehra Aksu Yılmazer
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Sayfa Sayısı: 224
Freud (1856-1939): “İlkel toplumların”; “vahşilerin” hayatında çok önemli yer tutan tabular ile nevrotiklerin kendilerine koydukları obsesif yasaklar arasındaki benzerlikleri konu alan Totem ve Tabu Freud’a göre “insanların uykusunu uzun süre kaçıracak” bir eserdi. Bireyin gelişim sürecinde insan türünün evrim sürecinden izler bulunabileceğini; tarihteki travmatik olayların tek tek kişilerin yaşantısında yankılandığını savunan bu öncü yapıtın; bugün ancak güncellik kazanmış geniş bir araştırma sahasını çok önceden haber verdiği söylenebilir.
Refah Devletinin Krizi
Yazar: Pierre Rosanvallon
Çevirmen: Burcu Şahinli
Yayınevi: Dost Kitabevi
Sayfa Sayısı: 159
Yaklaşık bir yüzyıl boyunca, sanayi toplumlarında toplumsal ilerlemenin doğal ufkunu refah devletinin yapılandırılması oluşturmuştur. Bugünse söz konusu refah devleti açmazda. Her şeyden önce çok masraflı bir hale gelmiş durumda. Sağlık harcamaları şu anki hızında artmayı sürdürürse, otuz yıl içinde hane gelirlerinin hemen hemen tamamını yutacak olduğu söylenebilir. Sosyal harcamaları karşılayabilmek için zorunlu kesintiler çok hızlı biçimde artırıldığından, hem şirketlerin verimliliği hem de ekonominin dinamizmi tehdit altında. Ancak refah devletinin, her şeyden çok, giderek daha bulanık ve bürokratik bir mekanizmaya dönüşmüş, refah devletinin temeli olan dayanışma ve yeniden dağıtım ilkelerinin silikleşmiş olduğunu görüyoruz.
Utopia
Yazar: Thomas More
Çevirmen: Vedat Günyol, Mina Urgan, Sabahattin Eyüboğlu
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Sayfa Sayısı: 256
Thomas More (1478-1535): Yargıçlığı boyunca dürüstlüğü ve haktanırlığıyla sivrilen ve Platon gibi bir anlamda bu yüzden ölüme mahkum edilen bir 16. yüzyıl yazarıdır. Günümüzden yaklaşık beşyüz yıl önce yayınlanan Utopia’da (1516) ise More, denebilirse, çizdiği “yeryüzü cenneti” ile bugün de kaynak gösterilen bir “toplumsal mutluluk” örneği sunmaktadır. Utopia, Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi’nde Mîna Urgan’ın yazarı ve yapıtı birlikte ele alan derinlikli incelemesiyle yayınlanmaktadır.
Mutluluğun Kazanılması
Yazar: Farabi
Çevirmen: Ahmet Arslan
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Sayfa Sayısı: 88
Farabî (870-950): Türk-İslam filozofu, gökbilimci, müzisyen. İslam’ın Altın Çağ’ının en önemli isimlerden biridir. Farabî yükseköğrenimini Bağdat’ta tamamladı, zamanın ünlü bilginlerinden ders aldı. Aristoteles’in ve Platon’un eserlerini inceledi, bu iki filozofun felsefelerini İslam’la bağdaştırmaya, bu sayede İslam dinine felsefi bir nitelik kazandırmaya çalıştı. Felsefeye mantık ile başlayıp metafizik üzerinde durdu; felsefenin dil, siyaset, doğa, zihin ile ilgilenen dallarında eserler verdi; müzik aletleri geliştirdi, müzik ve psikoloji konularında yazdı.
İslam felsefesinin gelişmesini ve korunmasını sağladı, Batılı Orta Çağ düşüncesini etkiledi. Siyaset felsefesi alanındaki en olgun eseri kabul edilen Mutluluğun Kazanılması öncelikle insanların her iki dünyada mutluluğu kazanmalarına aracı olan insani şeyleri, yani teorik erdem, fikrî erdem, ahlâki erdem ve pratik sanatları tanımlar. Sonra da bu erdem ve sanatların türlerini, niteliklerini inceler ve bu dört erdemin bireysel insandan topluma taşınması ve toplumda hayata geçirilmesini ele alır. Farabî bunu yaparken de yönetici, eğitim, öğretim, toplumsal sınıflar, filozof, felsefe-din ilişkisi, kanun koyucu kavramları üzerinden kendi siyaset öğretisini kurar.
Kanunların Ruhu Üzerine
Yazar: Montesquieu
Çevirmen: Berna Günen
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Sayfa Sayısı: 988
Montesquieu (1689-1755): Aydınlanma döneminin en önemli düşünürlerindendir. La Brède’ de doğdu, hukuk eğitimi aldı. Bordeaux parlamentosu üyesiydi, hâkimlik yaptı. Bordeaux Akademisi’ne seçildi ve makaleler yayımladı. İran Mektupları ile ün kazandı, hayatını teorik ve edebi eserlerine adadı. 1748’de yirmi yıllık bir çalışmanın eseri olan Kanunların Ruhu Üzerine’yi yayımlattı.
Eleştiriler üzerine, 1750’de kitabın savunmasını yazdı, ancak Katolik Kilisesi 1751’de kitabı yasakladı. Bu muazzam eser dünyadaki bütün halkların kanunları, gelenekleri, usullerini ele alır; her bir topluma en uygun yönetim şeklini ve kanunları saptar, bunun maddi ve manevi gerekçelerini açıklar. Kuvvetler ayrılığı, yönetim şekilleri (monarşi, cumhuriyet, istibdat); kanunların yönetim şekilleriyle ilişkisi, şekli, prensipleri; siyasi ve medeni özgürlükler; iklim, ticaret ve dinin toplumlarla, özgürlükle, yönetim şekilleriyle ve kanunlarla ilişkisi öne çıkan konulardır. Güncelliğini asla yitirmeyen, günümüze de kılavuzluk eden bu kitap, aynı zamanda sade ve anlaşılır diliyle de her devrin okuruna hitap etmektedir.
İdeal Devlet
Yazar: Farabi
Çevirmen: Ahmet Arslan
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Sayfa Sayısı: 192
Farabî (870-950): Türk-İslam filozofu, gökbilimci, müzisyen. İslam’ın Altın Çağ’ının en önemli isimlerden biridir. Farabî yükseköğrenimini Bağdat’ta tamamladı, zamanın ünlü bilginlerinden ders aldı. Aristoteles’in ve Platon’un eserlerini inceledi, bu iki filozofun felsefelerini İslam’la bağdaştırmaya, bu sayede İslam dinine felsefi bir nitelik kazandırmaya çalıştı. Felsefeye mantık ile başlayıp metafizik üzerinde durdu; felsefenin dil, siyaset, doğa, zihin ile ilgilenen dallarında eserler verdi; müzik aletleri geliştirdi, müzik ve psikoloji konularında yazdı.
İslam felsefesinin gelişmesini ve korunmasını sağladı, İlkçağ Yunan-Latin eserlerinin Arapça tercümelerinden yararlanmak zorunda kalan ve kendisini Alpharabius ismiyle anan Batılı Orta Çağ düşüncesini etkiledi.
İdeal Devlet bilinen 103 eserinden sonuncusudur ve Farabî’nin felsefesini tüm açılardan yansıtır. Eserde İlk Var Olan’ın nitelikleri, diğer varlıkların nasıl meydana geldiği, varlıkların dereceleri, bunun organlardaki karşılığı, bir beden gibi işleyen şehri/toplumu yönetecek kişinin nitelikleri, şehir/toplum türleri, her birinin güçlü ve zayıf yanları ele alınır.
Devlet
Yazar: Platon
Çevirmen: Sabahattin Eyüboğlu, M. Ali Cimcoz
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Sayfa Sayısı: 372
Platon (Eflatun, İÖ yaklaşık 428/7 – İÖ yaklaşık 348/7) : Bugünkü üniversitenin atası sayılan Akademia’nın kurucusu (İÖ 387) ve hocası Sokrates’i konuşturduğu “diyaloglar”la felsefeyi yazıya en iyi aktarmış olan ustalardan biridir. Sokrates’in Savunması (Apologia) ile birlikte diyaloglarının en tanınmışı olan Devlet (Politeia)’te ise Platon, “iyilik”, “eşitlik”, ‘güçlülük” ve “haklılık” gibi “insanlık durumları”nı irdeleyerek düşlediği en iyi devleti anlatmış ve bu temel yapıt, ister yanında ister karşısında olsunlar, 2000 yılı aşkın süredir ortaya konan bütün devlet kuramı ya da toplum düzenlerinin başvuru kaynakları arasında yer almıştır.
Hükümdar
Yazar: Niccola Machiavelli
Çevirmen: Necdet Adabağ
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Sayfa Sayısı: 160
Niccolò Machiavelli (1469-1527): Siyaset kuramcısı, tarihçi, yazar ve bir devlet adamı olan Machiavelli, Hükümdar, Konuşmalar ve Floransa Tarihi adlı kitaplarıyla tanınmıştır. En ünlü yapıtı olan Hükümdar’da temel düşüncesi ülkesinin işgalden kurtulması ve tek egemenlik altında toplanmasıdır. Bu düşünce etrafında güçlü bir iktidarın nasıl oluşturulabileceği ve ne şekilde sürdürülebileceğini ele alır. Egemenlik, askeri güç, ruhban sınıf, bağımsızlık, devlet-birey-özgürlük ilişkilerini irdeleyen politik bir başyapıt olarak dikkati çeken Hükümdar, aynı zamanda “İtalya’yı barbarların elinden kurtarmaya çağrı”dır. Machiavelli’nin şiirleri, öyküleri ve oyunları da İtalyan edebiyatının eşsiz örnekleri arasında yer alır.
